Ko e talateu ki he moʻui mo e ngāue ʻa Siaosi Palauni, mo ʻene ngaahi tātānaki ʻo e ngaahi koloa ʻātifeki fakaʻefinolosia (ethnological artefacts).
Ko e ngaahi tātānaki fakamatala fakalukufua ʻa Siaosi Palauni ʻoku ʻi loto ai e ngaahi ʻata he ngaahi peleti mo e ngaahi paaki, ngaahi tohi fakamoʻoni, ngaahi naunau ako ki he hisitōlia ʻo e kakai mo honau ngaahi ʻulungaanga fakafonua, pea mo e ngaahi hisitōlia fakafaʻahinga fakaenatula, pea ʻoku tufaki holo he ngaahi tātānaki fakamatala kehekehe fakapuleʻanga mo taautaha ʻi he ngaahi fonua lahi. Ko e ʻakauni kakato ʻo e ngaahi tātānaki fakamatala koʻeni ʻoku teʻeki fai ha ngāue ki ai. Ko e ngaahi feituʻu kehe mo e ngaahi tātānaki fakamatala mahuʻinga ʻa Siaosi Palauni ko e Laipeli Mitchell, Senē (ngaahi tohi fakamoʻoni mo e ngaahi ʻata kuo paaki), pea mo e Misiume ʻo ʻAositelelia, Senē (ngaahi ʻata kuo paaki he peleti) (vakai ki he konga ko e ʻNgaahi maʻunga fakamatala keheʻ).
Ko e ngaahi tātānaki fakamatala ʻa Siaosi Palauni´ ʻi Minpaku ʻoku ʻi loto ai e ngaahi meʻa fakafuofua ki he 3,000. Ko e lahi taha e ngaahi meʻa koʻeni, ko e ngaahi ngāue fakameaʻa naʻe ngaohi nimaʻi pe mei he ngaahi naunau fakaenatula. Naʻe tātānaki ia mei he ngaahi motu Pasifiki ʻo laka hake he vahaʻa taimi taʻu ʻe fāngofulu, talu mei he taʻu 1980 tupu. Neongo ʻoku ʻikai ha fuʻu fakaikiiki mei he ʻuluaki lekooti naʻe tātānaki´, ko e ngaahi ngāue fakameaʻa´ naʻe maʻu ia mei he vahaʻa taimi ʻo e liliu vave fakasōsiale e ʻoseni fakamāmani lahi´. Naʻa nau ʻomai e lekooti mahuʻinga e ngaahi founga e moʻui´ ʻoku fuʻu mātuʻaki kehekehe mo e founga ʻo onoʻaho.
Ko e lahi taha e ngaahi meʻa he tātānaki fakamatala ´, ʻe ala maʻu ia mei hono kumi mei heʻemau tānakiʻanga fakamatala fakapuleʻanga´ (public database).
Neongo naʻe fuofuo ʻoange ʻe Palauni ʻa e ngaahi tātānaki ngāue fakameaʻa tuʻufonua´ ni ke fakatau ki he Misiume ʻo ʻAositelelia, he kamataʻanga ʻo e senituli uanoa (1900ʻs), ka naʻe fakatau ia ʻe he ʻUnivesiti ʻo Niukasolo ʻi Tyne, ʻi Niu ʻIngilani, pea tauhi ai pe he vaʻa tātānaki fakamatala ki he fekumi mo e ako´, ʻo aʻu ki hono toki fakatau mai ʻe he Misiume ʻEfinolosia Fakafonua, Siapani, he 1986. Ko e ngaahi tipeiti fekauʻaki mo hono fakatau tuʻo ua ʻo e tātānaki´ni, pea ʻe malava ke fai ha sio he ngaahi tohi kuo pulusi ʻi he lisi ʻo e ʻNgaahi meʻa keheʻ. Ko e ngaahi fakamatala kehe fekauʻaki mo e tātānaki´ni naʻe pulusi ia ofi he taimi hono fuofua tuku atu ki he kakai´ he ʻNaunau Makeheʻ naʻe fai ʻe Minpaku ʻi Osaka he 1999.